Litrato ni Bobby Wong Jr. (www.postcardsfrommanila.com)
(Ikarwa nga Bahin)
Sangka manami nga tinion ang nagtugro kang liwat nga tsansa sa pagpadayon kang akun istorya kang kabuhi kag paghigugma.
Sangka imahinasyon ang nahuman samtang ako nagapahuway sa akun magamay nga kwarto rudya sa lugar kang mga Arabo. Ang sangka plano nga sa tion kang akun pagbakasyon, bisitahan namun nga magpamilya ang binit ka baybay kun sa diin namun gin-umpisahan ang pagpundar kang amun pamilya.
Tama pa ka lab-as sa akun panumduman ang mga hitabo katong una nga kami ni Caloy nag-imaw. Ginsakripisyo namun ang tanan, tudo nga paghimakas para nga mabuhi. Ang wara maagyi pagdaraga akon naagihan, parehas kang pagpresentar nga maglabada kag hasta sa pagpamaligya kang palutaw, halo halo, kag iba pa nga pwede mapagkitaan. Sa pag-ubay kang Makaako, nangin mabinungahun ang tanan. Naka tipon kami kang kaugalingun nga mga garamitun kag nakapundar kang hayub-hayub nga “lovenest” namun sa sulud kang tatlo ka bulan. Matam-is ang amun pag-imaw. Busog ang kada isara kang pag-atipan kag pagpalangga nga ginapatuhoy namun sa kada isara. Hasta nga sangka adlaw kang Martes, nag-abot ang isara pa gid kang pagtiraw sa amun relasyon.
“Ga, dali bala anay,” tawag ni Caloy. “Lantawa bala sa hita ko may bukol.” Nagtuga kang tuman nga kabalaka ang bukol nga nagtuhaw sa paa ni Caloy. Naglipas ang darwa ka adlaw. Biyernes, ang bukol sa paa nag-agto sa darwa ka tinago ni Caloy kag nangin tatlo. Katiringala nga parehas gid ka bahul ang tatlo ka itlog.Nagkabalaka ako. “Ga,tumara ang antibiotic,” hambal ko dungan tugro kang tabletas nga akon ginbakal. Paglipas ka tatlo ka minutos, tuman nga kasakit ang nabatyagan ni Caloy. Nagakabit sa balayan, ginapang-it ang tadtad nga kawayan kag sa salug nagakamang sa tuman nga kasakit nga indi gid maintindihan. Naglipas ang tatlo ka semana nga tuman nga kasakit ang ginabatyag ni Caloy sa mga adlaw kang Martes kag Biyernes.
Sangka adlaw kang akun pag-abot halin sa pagpamaraklun kang akun purulutawun, nagtampad ang makaluluoy nga bayhon kang akun pinalangga. Tul-an nga ginabarahusan ka panit nalang sa kaniwang, dalum ang mga mata kag haros indi run makahalin sa anang ginabatangan. Sangka paagi ang akun nadumduman. Si Manding Maring nga manugluy-a. Dali-dali ko nga ginpatawag ang manugluy-a. “Ay, sus! Maryahusep! Ano ang sala na ka dya? Kilala mo gid bala dya ang imo bana?” Sunod-sunod nga pamangkot ni Manding Maring pagkatapus na lantawun ang tinunaw na nga kandila sa yahong.
Gin-eksplikar na anang nakita kag dayon ko man nga ginlantaw. Nagpangligbus ang akun bulbol kang nakita ko ang laragway nga akun gid nakilala nga daw sa negatibo kang letrato sa tunaw nga kandila. “Magpangita kamo kang baskug nga manugbulong. Indi ko masarangan nga ibulngon dya,” hambal ni Manding Maring.
Dara ang kwarta nga akun natipon halin sa pagbaligya, amun ginpangita ang Puao, Hamtic. Rugya ang bantog nga suruhano sa hiwit. Parehas kang hambal kang manug luy-a, hikaw man ang nakita ni lolo nga suruhano (para lang sa nagapati, purya lang sa wara gapati). Gin-ubligar ko ang tanan nga kinahanglanun sa pagpa-obra. Pagkatapos kang sangka semana, daw pinipi ang tanan. Nadura ang sakit nga nabatyagan ni Caloy. Liwat ko napamatud-an sa akun kaugalingun ang tuod-tuod nga pagpalangga sa panahon nga daw bukot run tawo ang itsura ni Caloy, akun gin-atipan kag wara ko tana ginbayaan.
Bulan sa Hulyo, pito run ka bulan kami ni Caloy nga nag-imaw, hinali nga pagkalingin kang ulo ang akon nabatyagan. Hahaha! Darwa run gali ka bulan nga wara mag-abot ang akun paramulanun. Kun amo nagapanamkun ako! Sangka aga kang akun pagbugtaw, “Ga,gusto ko magkaun kang garangan. Ang garangan gid bala sa tupad balay namun nga tama ka aslum,” hambal ko kay Caloy. “Abaw ga, tama to ka rayu kag basi kon patyun nanda kita kon magpakita ikaw sa pamilya mo,” sabat ni Caloy. Sa adlaw-adlaw nga tanan ang garangan namun ang akun ginahandum nga kan-un.
Sangka maisug nga desisyon ang akun ginhimo. Nag-uli ako sa amun. Nabilin si Caloy nga sa amun kasugtanan nga magasunod lang kon okey run ang tanan. Gusto ko run gid makita ang akun hinablos nga ginakahidlawan kag makaun ang handum ko nga garangan.
Hapon run kang mag-abot ako sa amun balay. Mahugot nga hakus kag sinsero nga kapatawaran ang akun ginpangayo kay Nanay. Wara gid matinag ang daw bato nga baratyagun kang akon iloy. Tiklod kag buyayaw ang akun nasug-alaw. Ginbatas ko ang tanan, amo man ang pag-abot kang akun magurang.
“Itugro ang tanan na nga madara kag palayasun ang bayi ngara rudya, hay kon maabutan ni Tatay patyun ria!” Hambal kang Manong ko nga nagsakit kanakun. Tuman nga kahadluk ang akun nabatyagan kang nagpauli si Tatay. Ang akun gina lauman nga matabo, wara natabo. Ang makaluluoy ko nga Tatay wara ti ginhambal bisan sangka tinaga nga makasakit kang akun baratyagun. Naghiribiun lang maglantaw kanakun. Pag-antos, pagpaubos kag dugang nga kaisug ang akun ginhimo sa sulod ka sangka semana hasta nga nag-uli man si Caloy sa amun. Naghandum sa pagpakig-istorya ang pamilya ni Caloy sa akun pamilya. Binangun ang ginalambat ni Nanay kag ginakurit sa karsada, nga kuno ang mag-agi labuon na. Wara ti istoryahanay nga natabo.
Sangka masalimuot nga sirum ang nag-abot. Nag-uli si Nanay sa balay nga nagapamuyayaw kag nagahiribiun sa paghambal nga “Maglayas ikaw ka dya dayon, hay basi kun maabutan ikaw kang magurang mo, patyon ikaw rudya sa balay nga dya.” Tama kasakit ang akun nabatyagan. Bahul nga pamangkot sa akun hunahuna. “Sin-o gid bala ang may poder sa panimalay nga dya? Si Nanay? Si Tatay? Ukon ang akun magurang nga may pamilya run, nga bisan gani sangka sentimos wara may nabulig sa pagpatindug kang balay nga dya nga ako, ang anum ko ka tuig sa abroad, ang balay ang ginatudo nga gin-agtunan kang ginapadara ko nga kwarta?”
Luhaan ako nga bitbit ang akun maleta, uribay ang hambag nga buta kang akun kagamitan. Naggwa ako sa amun pwertahan nga wara ti barabalikid kundi ginhtaud kang matunog nga pagbuyayaw kag paghiribiun ni Nanay. Sa balay nanday Caloy ako nagdiretso. Nagapunod ang bilog nga pamilya sa pwertahan nga nagahulat sa akun pag-abot. Maiinit nga hakus kag haruk kang pag-abibar ang akun nasug-alaw sa Nanay ni Caloy kag sa bilog nga pamilya kang akun mapinalanggaun nga bana. Ang tanan nga kasakit nga akun nabatyagan, nabayluhan kang matam-is nga yuhum sa pag palangga nga akun nabatyagan.
PAGAPADAYUNON
Filed under: JESSICA MONTANO, PADYA KINARAY-A, PANAYSAYUN, TAGPASAKUP SA PADYA KINARAY-A
